Hà NamVăn bia họ Ngô (Ngô gia thị bi) tại chùa Giàu được dựng vào thời Trần Dụ Tông 650 năm trước, khắc nổi chân dung vị vua ngồi trên ngai rồng.
Ngô gia thị bi được Thủ tướng công nhận là bảo vật quốc gia hồi tháng 1. Bia dựng năm Bính Ngọ, niên hiệu Đại Trị năm thứ 9 đời vua Trần Dụ Tông (1366), làm bằng đá xanh nguyên khối cao 1 m, nặng 200 kg.
Mặt trước bia khắc nổi chân dung vị vua ngồi trên ngai rồng, có vòng hào quang trên đầu, bên dưới là tòa đài sen, các cánh uốn cong đối xứng. Đầu vua đội mũ Bình Thiên, giữa có hình tròn tượng trưng mặt trời, xung quanh là các tinh tú.
Mặt vua chạm khắc theo nét quý tướng, mắt xếch, lông mày rậm, mũi thẳng nhô cao, có ria mép, dáng vẻ quắc thước, hai tai to chảy dài, hai chân buông thẳng. Cổ vua đeo vòng trang trí búp đa, lá đề; khoác áo dài, rộng, chính giữa có ba dải chạy thẳng xuống chân. Dải ở giữa có chữ "vương", phía dưới là chữ "Á". Hai tay vua cầm hốt chắp trước ngực.
Mặt trước bia khắc nổi bốn chữ Hán 通明大殿 (Thông Minh đại diện), ý nói Ngọc Hoàng thượng đế hoặc người tôn quý có phúc lớn, sáng sủa. Hai bên khắc hình rồng đầu ngẩng cao, chầu vào chính giữa, miệng ngậm ngọc, đầu có bờm mào dài, uốn 11 khúc mềm mại. Chân rồng chạm 5 móng sắc nhọn.
Mặt sau bia đá khắc chữ Hán tiêu đề Ngô gia thị bi. Phần chính văn gồm 7 dòng, mỗi dòng 19 chữ, kể về nhà sư hiệu Viên tích đại sa môn đã xin Phật tam thế cho phép từ am Đại Long chuyển về tiêu am môn Mai. Nhà sư mất tại đó năm Long Hưng thứ 13 (1305) đời vua Trần Nhân Tông. Nhà sư hiệu Ngộ Không cư sĩ đã an táng sư Viên tích đại sa môn và dựng nhà tại đây. Phần còn lại văn bia ghi những người cúng tiến ao, ruộng cho chùa Giàu.
Mặt trước bia đá chùa Giàu. Ảnh: Cục Di sản văn hóa
Cục Di sản văn hóa đánh giá đây "là tác phẩm mỹ thuật độc đáo quý hiếm", tấm bia duy nhất trên cả nước chạm khắc nổi chân dung vị vua thời Trần. Các nhà nghiên cứu khảo cổ, mỹ thuật từng đưa ra nhiều giả thuyết khác nhau về chân dung người được khắc trên bia đá.
Có người cho rằng đó là Ngọc Hoàng hoặc Ngộ Không cư sĩ - người được nhắc đến trong nội dung ở mặt sau bia đá. Có người dựa vào tư thế, trang phục, đài sen, khẳng định đó là chân dung vua Trần Nhân Tông - tổ đời thứ nhất của thiền phái Trúc Lâm.
"Nếu là chân dung vua Trần Nhân Tông thì đây là hình ảnh vua Việt Nam sớm nhất được biết đến, trở thành mẫu cho tượng vua và Ngọc Hoàng được tạo tác sau này", hồ sơ Cục Di sản văn hóa nêu.
Theo Cục Di sản, bia chùa Giàu là hiện vật có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa, khoa học. Bia cung cấp nguồn tư liệu quý hiếm về ký tự học, mỹ thuật, địa lý, lịch sử; giúp người dân hiểu về tôn giáo, chữ viết thời Trần; thể hiện vai trò của Đạo giáo, Phật giáo thời Trần.
Đề tài trang trí bia chùa Giàu thể hiện sự hòa hợp tôn giáo thời Trần, là minh chứng rõ cho tư tưởng "tam giáo đồng nguyên" (Phật, Đạo, Nho). Nội dung văn bia nói về xây chùa, phần mỹ thuật chạm khắc ở chân bia thể hiện tư tưởng Đạo giáo (hình ảnh các lá đề lồng với các cặp sừng tê).
Bia chùa Giàu theo Cục Di sản đánh giá là hiện vật gốc, tấm bia cổ quý hiếm, duy nhất có niên đại thời Trần, thể hiện nghệ thuật trang trí độc đáo, nhiều giá trị tư liệu để nghiên cứu lịch sử, mỹ thuật, địa danh hành chính, tôn giáo, tín ngưỡng.
Chùa Giàu (chùa Khánh Long) ở thôn 2, xã Đinh Xá, thành phố Phủ Lý, được xây dựng, mở rộng quy mô lớn vào thời Trần. Chùa từng bị máy bay Mỹ ném bom sập, tấm bia vỡ làm ba mảnh phải chuyển đến nhà dân để nhờ. Năm 1992, chùa Giàu được dựng lại, bia đá được gắn ghép rồi đưa về chùa song vẫn còn vết trầy xước, một số đoạn chữ bị mờ.
Viết TuânTrở lại Thời sựTrở lại Thời sựChia sẻ ×
